თათია ნიკოლაშვილი-„მშვიდობიანი დამხობა“ სწორი, გამართული ტერმინია და გამოხატავს ხელისუფლების დელეგიტიმაციას

1. პოლიტიკურად

ტერმინი „მშვიდობიანი დამხობა“ გამოხატავს ხელისუფლების დელეგიტიმაციას ხალხის ნებითა და პროტესტით, ძალადობის გარეშე. პოლიტიკურ მეცნიერებებში კარგადაა ცნობილი, რომ ხელისუფლების ძალა ეფუძნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მას ლეგიტიმაცია აქვს ხალხისგან. როცა ეს ლეგიტიმაცია ქრება და მოსახლეობა მასობრივად უარყოფს ხელისუფლებას, ის ფაქტობრივად უკვე დამხობილია, თუნდაც ფორმალურად თანამდებობაზე რჩებოდეს.

სომხეთის მაგალითი:

2018 წელს სომხეთში მოხდა სწორედ ასეთი პროცესი. მაშინდელმა ხელისუფლებამ, სერჟ სარგსიანის ხელმძღვანელობით, სცადა ძალაუფლების შენარჩუნება, თუმცა მასობრივი პროტესტის გამო იძულებული გახდა გადამდგარიყო. ეს იყო კლასიკური მშვიდობიანი დამხობა: ხელისუფლება დაემხო არა ძალადობით, არამედ ხალხის ქუჩაში გამოსვლით და ფართომასშტაბიანი პროტესტით.

—

2. სამართლებრივად

ყველა დემოკრატიულ სახელმწიფოში, მათ შორის სომხეთსა და საქართველოში, კონსტიტუციის ერთ-ერთი ფუნდამენტური პრინციპია, რომ სახელმწიფო ხელისუფლების წყარო არის ხალხი.

ამიტომ, როცა ხელისუფლება არღვევს ამ პრინციპს და ცდილობს ძალაუფლების უსასრულოდ მიტაცებას, ხალხს აქვს არა მხოლოდ პოლიტიკური, არამედ სამართლებრივი უფლება, რომ მშვიდობიანი გზით მოახდინოს მისი ჩამოშორება. ეს არ არის ძალადობრივი გადატრიალება – ეს არის სუვერენული უფლების განხორციელება.

სომხეთის მაგალითი:

სომხეთში 2018 წელს ხალხმა გამოიყენა სწორედ ეს უფლება: მასობრივი მშვიდობიანი აქციებით მან სამართლებრივად და პოლიტიკური გზით აიძულა ხელისუფლება დაეტოვებინა ძალაუფლება. არ მომხდარა სისხლიანი დაპირისპირება, არმიის ჩართვა ან სამოქალაქო ომი – ხელისუფლება დაემხო მშვიდობიანი სამართლებრივი ნებით.

—

3. ლოგიკურად და ტერმინოლოგიურად

სიტყვა „დამხობა“ ქართულში არ არის მხოლოდ ძალადობის სინონიმი. იგი შეიძლება ნიშნავდეს მორალურ, პოლიტიკური ან ავტორიტეტის ჩამოგდებასაც („დაიმხო თავისი ძალაუფლება“, „დაიმხო კერპი“).

ამიტომ სიტყვათა კომბინაცია „მშვიდობიანი დამხობა“ არის ლოგიკურად გამართული:

„დამხობა“ = ხელისუფლების მოცილება,

„მშვიდობიანი“ = ძალადობის გარეშე, ხალხის ნებით.

სომხეთის მაგალითი:

სერჟ სარგსიანის გადადგომა სწორედ ასე შეფასდა საერთაშორისო პოლიტიკურ ლექსიკონში – როგორც peaceful overthrow (მშვიდობიანი დამხობა). ხელისუფლება მოიცილეს, მაგრამ პროცესში ძალადობა არ გამოიყენეს.

—

4. პრაქტიკული და საერთაშორისო სისწორე

მსოფლიო პოლიტიკურ პრაქტიკაში ფართოდაა გავრცელებული ტერმინები: peaceful overthrow, nonviolent overthrow, peaceful removal from power.

სომხეთის 2018 წლის „ხავერდოვანი რევოლუცია“ საერთაშორისო მასშტაბით სწორედ ასე შეფასდა. ეს მაგალითი ცხადყოფს, რომ „მშვიდობიანი დამხობა“ არის არა მხოლოდ პოლიტიკურად, სამართლებრივად და ლოგიკურად გამართული ტერმინი, არამედ რეალურ პოლიტიკურ პრაქტიკაშიც დამკვიდრებული მოვლენა.

—

დასკვნა:

„მშვიდობიანი დამხობა“ სწორი და გამართული ტერმინია, რადგან იგი გამოხატავს:

პოლიტიკურად – ხელისუფლების დელეგიტიმაციას;

სამართლებრივად – ხალხის სუვერენულ უფლებას;

ლოგიკურად – ძალაუფლების ჩამოშორებას ძალადობის გარეშე;

პრაქტიკულად – სომხეთის 2018 წლის „ხავერდოვანი რევოლუციის“ მსგავს რეალურ მაგალითს.