ამბავი 131 თასი ღვინის შესმის, ცეკვის და ლექსის თქმის შესახებ

ამირინდო ბერიძის სწორუპოვარი „თამადობა“ თამარ მეფის ნადიმზე – ანუ ამბავი 131 თასი ღვინის შესმის, ცეკვის და ლექსის თქმის შესახებ ( I ნაწილი).

.

1897 წლის ჟურნალში გამოქვეყნებულია პუბლიკაცია „მეჩვიდმეტე საუკუნის ამბავი“, რომელიც გურიის მთავრის სიმონ გურიელის (სავარაუდოდ სიმონ II) კარზე მომხდარ შემთხვევას აღწერს. როგორც პუბლიკაციაშია აღნიშნული ამბავი გურიაში ზენობნის ეკლესიიაში არსებული ძველი ქაღალდებიდან ყოფილა ამოკრებილი.

.

მთავარს სტუმრები ჰყოლია – „ჩვენს მთავარს სვიმონ გურიელს სტუმრათ ეწვია კახეთის სამეფოდან ერთი დიდებული კაცი; ამ დროსვე მას ერთი საქართველო-ოსმალეთის საპატიო პირი სტუმრათ ყავდა. რა კი მასპინძლის მხირულება ნახეს სტუმრებმაც და დარბაზის ერმაც მოილხინეს. ოსმალელი თუმცა ღვინის არ სვამდა, ძალიან მხიარულათ იყო. სხვათაშორის მან თხოვნით მიმართა მთავარ გურიელს: ფაშავ, – მოახსენა მას ოსმალელმა – ჩვენს სანჯახში ერთი ძველი გურჯების ჯამე (ე.ი. ეკლესია) გახლავს, რომლის აშენების დროს, ქართველების ფადიშა (მეფის) თამარის დროს იტყვიან ჩვენი ხოჯა-მოლები, იქიდან გამოუტანიათ ერთი ქახიდი (ქახალდი) გურჯულათ არის ნაწერი და იგი ამბავი რაც იქ წერია, ახლა ამ თქვენმა მეჯლისმა გამახსენა და ფირმანს (ნებას) დამცემ მოგახსენებ.“

.

ოსმალელის მონათხრობით იმ ჯამეში ქართველ მოლებსა და ხოჯებს არ უშვებდნენ და სტაბოლიდან გამოეგზავნათ მოლა. ჯამეში ანუ ეკლესიაში ქართველი მოლები ქურდულად შედიოდნენ გამოჰქონდათ ქაღალდები და იქაურ ქართველებს უკითხავდნენ, მათ შორის ისამ-ფეხამბარის (იესო ქრისტეს) ამბავსაც. აქვე ამბობს – „იქ ერთი ამბავი ღვინის სმის არის, ფაშავ, და იმაზე მოგიყევი – ერთხელ თურმე თამარ-ფადიშას დიდი მეჯლიში ჰქონებია და ამ მეჯლიშის დროს ერთ ვიღაც დიდებულ კაცს მოუხსენებია ფადიშასათვის, თუ არ შემრისხავ მე მინდა ამ მეჯლისში ღვინის სმითაც მინდა ვისახელო თავიო. ფადიშას ნიშნათ ნების მიცემისა თავის წინ აუღია ოქროს თასი, გაუვსია ღვინით, ერთიც პირზე მიუდვია და შემდეგ იმ კაცისათვის ჯილდოდ უბოძებია. ის კაცი გადამხტარა სუფრიდან, დაუჩოქნია თამარის წინ და თაყვანი უცია, შემდეგ თავის ადგილს დაბრუნებია და დასხდარან, მოჰყოლია ღვინის სმას და – ასე გაუგრძლებია:

.

პირველათ „წყვილი“ შემინდვეთ, ბატონო კათალიკოზო. ეს „ცხრა“ სამშობლოს დასაფარავად. ეს „ათი“ მეფის დღეგრძელობისთვის. ეს „ოცი“ აქ შეკრებილთ დიდებულთათვის. ეს „ოცდა-ხუთი“ მოლაშკრის გამარჯვებისათვის. ეს „ოცი“ მამულისათვის დახოცილთათვის. კვლავ „ოცი“ ბანოვანთა მამულის შვილების გამოზრდისათვის. ეს „ათი“ სამღვდელოების ლოცვისათვის. ეს „ხუთი“ მეფის ერის მომსახურისათვის. ეს „თორმეტი“ ყოვლად წმიდის ვედრებისათვის და ეს „ერთიც“ ჩემი ერთგულებისათვის.

.

ეს ღვინის ჯამები გამოანგარიშებულია ქართულად კარგად არ მახსოვს და თათრულად კი „იუზ-ოთუზ-ბირ“ (ას ოცდა თერთმეტი) ჰქვია.“

.

თამარს უთქვამს ამ კაცისათვის ბევრი კი დალიე ღვინო მაგრამ ახლა ვნახოთ შენზე როგორ იმოქმედაო, გამოსულა ეს კაცი და „ზრდილობიანად უთამაშნია“ ანუ უცეკვია, შემდეგ მისულა თამართან და უთხოვია – „ნება მიბოძეთ ჩემი ტვინის ვარჯიშობაც გავბედოო“. თამარს აღარ უსურვებია, მაგრამ იქვე მყოფ დიდებულთა თხოვნით ნება დაურთავს. ოსმალო ამბობს, რომ ამ კაცს ლექსიც (შაირი) მიუძღვნია თამარისათვის რომელიც კარგად არ ახსოვდა – „მარტო ერთი დასაწყისი მგონია გავიხსენო. ცოტა დაფიქრდა ოსმალელი და შემდეგ თქვა:

.

„დიდებულ მეფას ვაქებდეთ და დღე-გრძელ იყოს დიდობით

მის მტერი ფეხთა მტვერადა, ერთგულნი ახლდეს მშვიდობით

მისმან ისარმან გაჰკვეთოს სამეფოს მყოფი ფლიდობით

მეც მომიხსენეთ მამანო ბერიძე ამირინდობით.“

.

ეს შაირი უთქვამს, თავი დაუკრავს ხოჯების უფროისათვის (კათალიკოზისათვის), ფადიშასათვის და მერმეთ დიდებულებისათვის და გამოსულა მხიარულათ.“

.

ამ ამბის მოსმენის შემდეგ კახელმა დიდებულმაც დაუდასტურა გურიელს, რომ ეს ამბავი მასაც ქჰონია განაგონი – „მე ასე გამოგონია მაგ სმის დღეს ეჯობობაც უბოძებია თამარ მეფეს იმ ბერიძისათვის, რომლიც იმ დროში კარგ მაღალ ხელობად ითვლებოდა.“

.

ამის შემდეგ გურიელს უკითხიაა – „ბერიძეები ჩემს სამთავროშიც არიან კარგი ვაჟ-კაცნი, მაგრამ ეს კახა რიღასის მეტი მიბმულია ამ გვარზე, იქნება თქვენ იცოდეთო?“

.

ბერიძეების შესახებ ამ საინტერესო ისტორიის გარძელება შემდეგისათვის