ტარასი მამალაძე, რომელსაც ალბად ყველაზე უფრო მეტად აქვს შესწავლილი მე-19 საუკუნის ზემო გურიის ყოფიერება, წერს – “როდესაც მზე ჩასვლისას ჰორიზონტზე დაიმალება, ამის შემდეგ იგი გარკვეული დროის განმავლობაში ისევ ანათებს მთების მწვერვალებს და მაღლობებს. ასეთ დროს მზის სინათლე ძალიან მკრთალია და მოწითალო ნათება აქვს, გურიაში მზის ასეთ ნათებას „მკვდარის მზეს“ ეძახიან.” სავარაუდოდ ეს გადმოცემა ქრისტიანობამდელ პერიოდს უკავშირდება, ისევე როგორც ძალიან ბევრი რამ გურიაში.
.
Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа – 1893 г. Тарас Мамаладзе
კახა ჩავლეშვილი