ინფლაცია და სამომხმარებლო ფასების ინდექსი – Რაში რამდენს ხარჯავს საქართველოს მოსახლეობა

მოსახლეობის მიერ გაწეული ხარჯები რიგითი მოქალაქეებისთვის ალბათ ყველაზე მეტად ხელშესახები ეკონომიკური ფაქტორია, რომელიც ჩვენს ყოველდღიურობაზე გავლენას ახდენს. ამიტომ, არ იქნებოდა ურიგო, გადაგვეხედა, ბოლო 4-წელიწადნახევრის განმავლობაში მოსახლეობის ხარჯები და ფასების საერთო დონე საქართველოში როგორ შეიცვალა.

ინფლაცია და ფასების საერთო დონე

2024 წლის ივნისის მონაცემებით, წინა წლის ივნისთან შედარებით ინფლაცია 2.2%-ს შეადგენს, ხოლო წინა თვესთან შედარებით – 0.5 პროცენტიანი ინფლაციაა. ეს ფარდობითად დაბალი მაჩვენებლებია და არ მიუთითებს, რომ დროის ამ კონკრეტულ მონაკვეთში ფასების საერთო დონე რადიკალურ ზრდას განიცდის.

თუმცა, უნდა განვიხილოთ კონტექსტიც – საშუალო წლიური ინფლაციის დონემ მხოლოდ ბოლო წლებში დაიწია, როდესაც 2023 წელს 2.5 პროცენტი შეადგინა. მანამდე, 2020 წლიდან 2022 წლამდე ინფლაცია იზრდებოდა და საკმაოდ მაღალ მაჩვენებელს მიაღწია – 2022 წელს საშუალო წლიური ინფლაცია 11.9%, 2021 წელს 9.6%, ხოლო 2020 წელს 5.4% იყო.

ამგვარად, 2020 წლიდან დღემდე ფასების საერთო დონე მნიშვნელოვნად გაიზარდა, რაზეც სამომხმარებლო ფასების ინდექსიც (სფი) მეტყველებს.

სამომხმარებლო ფასების ინდექსი ინფლაციის დონის, წლების მიხედვით ფასების საერთო დონის დასადგენად და შესადარებლად გამოიყენება – სფი, როგორც მისი სახელი მეტყველებს, ერთი რიცხვის სახით მრავალ სამომხმარებლო ფასს გამოხატავს. რადგან სფი-ს დათვლის დროს მომხმარებლისთვის რელევანტური მრავალრიცხოვანი პროდუქციის ფასების დონე გვაინტერესებს, ის ითვალისწინებს იმ საქონლისა და მომსახურების სამომხმარებლო კალათას, რომელზეც ქვეყნის მოსახლეობა ყველაზე მეტ ფულს ხარჯავს.

თავის მხრივ, სფი-ში შეტანილ საქონლებსა და მომსახურებებს თავთავიანთი წონები აქვთ, რომლებიც განსაზღვრავს, მათი ცვლილება სფი-ს ცვლილებაზე რამდენად მასშტაბურად აისახება.

საქსტატის მონაცემებით, 2024 წლის პირველი 6 თვის საშუალო სამომხმარებლო ფასების ინდექსი 2020 წლის საშუალო სფი-სთან შედარებით დაახლოებით 26.95%-ით არის გაზრდილი და რეალურად ყოველ წელს იზრდებოდა – 2020 წელს სფი 140.6-ს შეადგენდა (2010 წლის საშუალო 100-თან შედარებით), 2021 წელს 154.6, 2022 წელს 172.3, 2023 წელს 173.6 იყო, ხოლო 2024 წლის პირველი 6 თვის განმავლობაში ეს მონაცემი 178.5-ია.

ეს იმაზე მიუთითებს, რომ ხარჯების ზრდაზე საუბრისას ინფლაციაც უნდა გავითვალისწინოთ.

რაზე და რამდენს ხარჯავს მოსახლეობა?

სამწუხაროდ, ჯერჯერობით 2024 წლის სტატისტიკური მაჩვენებლები მოსახლეობის ხარჯებთან დაკავშირებით არ მოიპოვება, მაგრამ შეგვიძლია, უკანასკნელი ოთხი წლის, 2020-2023 წლების მონაცემებით ვიხელმძღვანელოთ.

საქსტატის ინფორმაციით, საშუალო თვიური დანახარჯები ერთ შინამეურნეობაზე 2020 წლიდან მოყოლებული სტაბილურად იზრდება – ეს მაჩვენებელი 2020 წლისთვის 1 038.5 ლარს, 2021 წლისთვის 1 158.3 ლარს, 2022 წლისთვის 1 413.6 ლარს, ხოლო 2023 წლისთვის 1 649.1 ლარს შეადგენდა.

2023 წლისთვის სამომხმარებლო ფულადი ხარჯები შინამეურნეობის მთლიანი ხარჯების ყველაზე დიდ ნაწილს, 70%-ს წარმოადგენდა და 1 302.8 ლარი იყო, რაც წინა წლების მონაცემებთან თანხვედრაშია. ამ სეგმენტში ყველაზე დიდი წილი ისევე, როგორც წინა წლების შემთხვევაში, სურსათის, სასმელისა და თამბაქოს ნაწარმის კომპონენტს ეკავა, რომელიც ამ წლისთვის 504.1 ლარს შეადგენდა და შინამეურნეობის სამომხმარებლო ფულადი თვიური ხარჯების  დაახლოებით 38.69%-ს მოიცავდა.

შეიძლება ითქვას, რომ მოსახლეობის ხარჯებს შორის საკვების, სასმელისა და თამბაქოს ნაწარმის ფარდობითად დიდი წილი საქართველოს ეკონომიკისთვის დადებითი ინდიკატორი არ უნდა იყოს – ის, რომ საქართველოს მოსახლეობა თავიანთი შემოსავლის ფარდობითად უფრო მეტ წილს საკვებზე ხარჯავს, ქვეყნის ფარდობით სიღარიბეზე მიუთითებს.

მართალია, როგორც ჰანა რიჩის სტატია აჩვენებს, შედარებით მდიდარ ქვეყნებში მოსახლეობა საკვებზე უფრო მეტს ხარჯავს, რაც ინტუიციურიც არის, მაგრამ ეს არა ფარდობითი, არამედ მხოლოდ აბსოლუტური თვალსაზრისით არის მართალი. ენგელის კანონის მიხედვით, ეროვნულ ხარჯებში საკვების წილი ეკონომიკურ კეთილდღეობაზე მიანიშნებს – რაც უფრო ნაკლებია ის მოსახლეობის ხარჯებში, მით უფრო მაღალია ქვეყნის კეთილდღეობა.

რადგან განვიხილეთ ხარჯები, შესადარებლად მოსახლეობის შემოსავლებსაც შევხედოთ.

2023 წელს მთლიანად მოსახლეობის შემოსავლებმა 1.937 მილიარდი ლარი შეადგინა – აქედან 814.4 მილიონი დაქირავებული შრომით, 199.5 მილიონი თვითდასაქმებული შრომით და 370.7 მილიონი პენსიით. ამავე წელს თვიური შემოსავალი ერთ შინამეურნეობაზე 1 722 ლარი, ხოლო ერთ სულზე 521.4 ლარი იყო.

საქსტატის მონაცემებით, ხარჯებთან ერთად მოსახლეობის შემოსავლებიც იზრდება – 2020 წლისთვის საშუალო შემოსავალი ერთ შინამეურნეობაზე 1 100.5 ლარი, 2021 წელს კი 1 221.8 ლარი იყო, ხოლო 2022 წელს 1 453.8 ლარი შეადგინა.

ბინებისა და კერძო სახლების ბაზარი

მოსახლეობის ხარჯების ზრდის თვალსაზრისით ყველაზე საგანგაშო ტენდენცია უძრავი ქონების ბაზარზე შეიმჩნევა, სადაც ფასები ბოლო 4 წლის განმავლობაში საგრძნობლად იზრდება.

საქართველოში ბინების ბაზარზე ფასების ცვალებადობის დასადგენად შეგვიძლია საცხოვრებელი უძრავი ქონების ფასების ინდექსი გამოვიყენოთ, რომელიც ბინებისა და კერძო სახლების ფასებს მოიცავს.

“RPPI-ის დაფარვა შემოიფარგლება ქალაქ თბილისით და მოიცავს მხოლოდ ახალი საცხოვრებელი უძრავი ქონების ბაზარს, როგორც მრავალსართულიანი სახლების (ბინების), ისე კერძო სახლების სეგმენტებს. […]

საქსტატის მიერ გამოიყენება ე.წ. “მახასიათებლების ჰედონური მიდგომა”. აღნიშნული მიდგომის მიხედვით, RPPI ასახავს “ტიპიური” საცხოვრებლის ფასის დროში ცვლილებას. თავის მხრივ, ეს “ტიპიური“ საცხოვრებელი მიიღება საბაზო პერიოდში შესაბამის სტრატაში შემავალი ყველა უძრავი ქონების მახასიათებლების საშუალო მნიშვნელობის გაანგარიშების გზით. საანგარიშო წლისთვის საბაზო პერიოდის სახით გამოიყენება წინა წლის მე-4 კვარტალი”. – წერია საქსტატის საცხოვრებელი უძრავი ქონების ფასების ინდექსის გაანგარიშების მეთოდოლოგიური სახელმძღვანელოში.

საქსტატის მიხედვით, 2024 წლის პირველ კვარტალში საცხოვრებელი უძრავი ქონების ფასების ინდექსი 2020 წლის საშუალო მაჩვენებელთან შედარებით 41.3%-ით არის გაზრდილი.

საქართველოში კერძო სახლებისა და ბინების ფასები 2020 წლიდან დღემდე ყოველწლიურად იზრდებოდა: 2021 წელს ფასების ინდექსის კვარტალური მაჩვენებლების წლიური საშუალო არითმეტიკული 8.25%-ით, 2022-ში 8.19%-ით, 2023-ში კი 13.04%-ით გაიზარდა.

რაც შეეხება 2024 წლის პირველი კვარტალს, ეს მაჩვენებელი წინა წლის საშუალო მაჩვენებელთან შედარებით 6.72%-ით, წინა კვარტლის მაჩვენებელთან შედარებით კი, დაახლოებით 1.1%-ით არის გაზრდილი.

აღსანიშნავია, რომ 2022 წლიდან 2024 წლამდე საცხოვრებელი უძრავი ქონების ფასების ინდექსი არა მხოლოდ ყოველწლიურად, არამედ წელიწადის ყოველ კვარტალში იზრდებოდა – ეს ტენდენცია წინა წლებში არ შეიმჩნეოდა. ეს  სავარაუდოდ რუსეთ-უკრაინის ომსა და საქართველოში მიგრაციის დონის ზრდას უკავშირდება, რამაც ბინებისა და კერძო სახლების ბაზარზე მოთხოვნა გაზარდა.