”ეს ყველაფერი ემსახურება პარტაქტივის თარეშს ჩვენს სფეროში” – როგორ აფასებენ ხელოვანები ქართულ თეატრში მოსალოდნელ ცვლილებებს?

“ყოფილან ისეთი დირექტორებიც, რომლებიც თეატრის ბიუჯეტს ხრავდნენ; ისეთი სამხატვრო ხელმძღვანელებიც, რომლებიც ზოგჯერ, სულთნებად გადაიქცევიან ხოლმე”

“როცა თეატრს სახელმწიფო დაფინანსება აქვს, მაგრამ სახელმწიფოს საწინააღმდეგოდ, საბოტაჟს ეწევა, ეს სამართლიანია?!”

როგორ აფასებენ რეჟისორები და მსახიობები ქართულ თეატრში მოსალოდნელ ცვლილებებს?

ცვლილებამ, რომელიც “პროფესიული თეატრების შესახებ” კანონში უნდა შევიდეს, ჩვენს საზოგადოებაში აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. ახალი კანონპროექტის მიხედვით, თეატრის მართვის ორსაფეხურიანი მოდელი უქმდება: თეატრს ერთპიროვნულად უხელმძღვანელებს თეატრის დირექტორი, ხოლო სამხატვრო ხელმძღვანელის თანამდებობა გაუქმდება.

სახელმწიფო თეატრებში დირექტორს კულტურის მინისტრი დანიშნავს, მუნიციპალურ თეატრებში კი – მერი.

კანონი განსაზღვრავს მინისტრის მიერ თეატრის დირექტორის გათავისუფლების საფუძვლებსაც. ასეთ საფუძვლებს შორისაა – სარეკომენდაციო საბჭოს მიერ წარდგენილი რეკომენდაცია, ასევე – თეატრის დასის, ან სამხატვრო საბჭოს დასაბუთებული მოთხოვნა. ვარაუდობენ, რომ კანონის მიღებას “ქართული ოცნება” თვენახევარში შეძლებს და ის გამოქვეყნებისთანავე ამოქმედდება.

მოსალოდნელ ცვლილებებს კულტურის სფეროს წარმომადგენლები განსხვავებულად აფასებენ.

ზაზა პაპუაშვილი, მსახიობი:

“ვისაც ოპოზიციონერობა სურს, ალტერნატიული გზა უნდა მოძებნოს”

– თეატრის მოწყობა და ტრადიციები ყველა ქვეყანაში განსხვავებულია, ჩვენთან ასეთი ტრადიცია დამკვიდრდა: სამხატვრო ხელმძღვანელი მხატვრულ მხარეზეა პასუხისმგებელი, ხოლო დირექტორი, ეს არის ჩინოვნიკი, რომელსაც ფინანსები და ტექნიკური მხარე აბარია. ქართულ თეატრებში ყოფილან ნორმალური და კარგი დირექტორები, მაგრამ ყოფილან ისეთებიც, რომლებიც თეატრის ბიუჯეტს ხრავდნენ და სწორად არ იქცეოდნენ. იგივე უნდა ვთქვა სამხატვრო ხელმძღვანელებზეც, რომლებიც ზოგჯერ, სულთნებად გადაიქცევიან ხოლმე. სამწუხაროდ, ყველაფერს ერთ კანონში ვერ გაითვალისწინებ, რადგან კანონი არ იწერება ცალკე ცუდებისთვის და ცალკე – კარგებისთვის. ახალი კანონის მიხედვით, თეატრის დირექტორი რაღაც პერიოდით დაინიშნება და ამ თანამდებობაზე საშვილიშვილოდ ვერ დარჩება.

აუცილებლად უნდა შევეხო ერთ საკითხს, რომელიც ძალიან მაფიქრებს: როცა თეატრს სახელმწიფო დაფინანსება აქვს, მაგრამ სახელმწიფოს საწინააღმდეგოდ, საბოტაჟს ეწევა, ეს სამართლიანია?!

ჩემი აზრით, ასეთ დირექტორს და სამხატვრო ხელმძღვანელს, უფლება არა აქვთ, თავიანთ პოსტებზე დარჩნენ. ვისაც ოპოზიციონერობა უნდა, წავიდეს და ოპოზიციური თეატრი გააკეთოს, მაგრამ

სახელმწიფოს აგინებდე და თან, სახელმწიფოს დაფინანსებით არსებობდე, ეს ჩემთვის კატეგორიულად მიუღებელი ამბავია.

თეატრმა ანგარიში უნდა გაუწიოს იმ მაყურებელს, რომელიც სპექტაკლის სანახავად მოვიდა და პოლიტიკა სულ არ აინტერესებს, ან სხვაგვარად ფიქრობს. მესმის, რომ ადამიანებს განსხვავებული მოსაზრებები აქვთ, მაგრამ საქართველოში რომ დემოკრატიაა, ასეთი სხვაგან სად არის? ამდენი გინება, ლანძღვა და რევოლუციისკენ მოწოდება მე არსად მინახავს. ამ ადამიანებს ვურჩევდი, რომ ინდივიდუალური პროტესტი ქუჩაში გამოხატონ, ან ე.წ. ოპოზიციურ არხებს ეწვიონ.

ასე მაგალითად: სერგო ზაქარიაძე ხუთი წლის განმავლობაში არ გამოსულა სცენაზე, იმდროინდელ “პიონერთა სასახლეში” მუშაობდა, მაგრამ გამუდმებით ვარჯიშობდა და სამსახიობო ოსტატობა არ დაუკარგავს. ასეა ახლაც: მსახიობი თავის თავზე უნდა მუშაობდეს.

კიდევ გავიმეორებ: ვისაც ოპოზიციონერობა სურს, თეატრი უნდა დატოვოს და ალტერნატიული გზა იპოვოს. თეატრი პოლიტიკანობას და საბოტაჟს კი არა, თავის ხალხს და ქვეყანას უნდა ემსახურებოდეს.

ანა ვასაძე, მსახიობი:

“ეს ყველაფერი სასაცილოა, სატირალი რომ არ იყოს!”

– ნამდვილად არ მიმაჩნია, რომ კანონების განხილვაში კომპეტენტური ვარ, მაგრამ ეს კანონი ისევე ბუნდოვანია, როგორც “რუსული კანონი”, ან ცენზურის კანონი იყო… მასში არ არის განმარტება, კონკრეტულად რა გამოწვევებს ითვალისწინებს და რას ემსახურება მოსალოდნელი ცვლილებები. ნებისმიერი კანონი გაუმჯობესებას უნდა ემსახურებოდეს, რაც ამ შემთხვევაში, საეჭვო მგონია. რატომ? – თუნდაც იმიტომ, რომ მხოლოდ ერთ პირს ანუ დირექტორს, იმდენი საქმის შესრულება მოუწევს, რასაც ვერ შეძლებს: მან უნდა მოაგვაროს შემოქმედებითი, ფინანსური, ტექნიკური, ორგანიზაციულ-ადმინისტრაციული საკითხები.

ჩემთვის დირექტორის დანიშვნის წესიც გაუგებარია, ეჭვს ბადებს ისიც, რომ თეატრის დირექტორის ვალდებულება არ იქნება სპექტაკლების დადგმა. ამიტომ, ვინც ფიქრობს, რომ სიტყვა “სამხატვრო ხელმძღვანელი” უბრალოდ, სიტყვა “დირექტორით” ჩანაცვლდება, შეცდომას უშვებს. აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ ზოგიერთი სამხატვრო ხელმძღვანელი აქამდეც კარგად ახერხებდა დირექტორის ფუნქციის შეთავსებას და ამისათვის კანონის მიღება რა საჭირო იყო? ამასთანავე, აშკარაა, რომ ის ხალხი, რომელიც ამ კანონზე მუშაობდა, ხელოვნებასთან კავშირში საერთოდ არ ყოფილა და არც არის.

ამიტომაც ვეჭვობ, რომ ეს ყველაფერი სულ სხვა რამეს ემსახურება – პარტაქტივის თარეშს ჩვენს სფეროში.

საინტერესოა, როდის გაეცნო ეს ხალხი ქართული თუ მსოფლიო თეატრების პრობლემებს და გამოწვევებს, ან რატომ დაინტერესდა მსახიობების და რეჟისორების პრობლემებით?! აბა, რა უნდა ვთქვა? – ეს ყველაფერი სასაცილოა, სატირალი რომ არ იყოს.

დავით დოიაშვილი, რეჟისორი:

“მე არ ვფიქრობ, რომ რობერტ სტურუამ, ავთო ვარსიმაშვილმა, ან სხვა ცნობილმა რეჟისორებმა ბუღალტერია უნდა იცოდნენ”

– ჩემი შეფასება ასეთია: ის ფაქტი, რომ სამხატვრო ხელმძღვანელი თეატრში მთავარი პირი აღარ იქნება, ძალიან ცუდად იმოქმედებს თეატრზე. სამხატვრო ხელმძღვანელი ყოველთვის განსაზღვრავდა ხარისხს და მიმართულებას. თუ ეს მნიშვნელოვანი არ არის, გამოდის, რომ კანონი საერთოდ არ ემსახურება ქართული თეატრის წინსვლას და განვითარებას.

მართალია, სამხატვრო ხელმძღვანელს ადრეც კულტურის მინისტრი ნიშნავდა, მაგრამ აქ პრობლემა დანიშვნა-არდანიშვნაში კი არ არის, მთავარია, დანიშნული ადამიანი რას გააკეთებს თეატრისთვის. რა საჭიროა ისეთი კანონი, რომელიც თეატრის განვითარებაზე არ არის აგებული? – ეს მე არ ვიცი! გამოგიტყდებით, რომ ამ კანონის ირგვლივ ბევრი შეკითხვა გამიჩნდა, ამიტომ, მას სერიოზულად ვერ აღვიქვამ.

ნებისმიერ შემთხვევაში, ეს არ არის კანონი, რომელიც ქართულ თეატრს უკეთეს პირობებში ჩააყენებს და ეს არ არის კანონი, რომელიც თეატრს სჭირდება. რატომაა ეს ცვლილება საჭირო, მე არ მესმის.

თუ იმას ცდილობენ, რომ სამხატვრო ხელმძღვანელს და დირექტორს კონფლიქტი არ მოუვიდეთ, ეს არასწორი ტაქტიკაა: კონფლიქტის გარეშე თეატრში ჭეშმარიტება არ და ვერ იბადება. სამხატვრო ხელმძღვანელი და დირექტორი იმისთვის არიან, რომ ერთმანეთში რაღაცნაირად მორიგდნენ. ასე რომ, მე ვერ ვხვდები, რა საჭიროა ეს ცვლილებები. ამიტომ, იმედს ვიტოვებ, რომ დისკუსია იქნება, ყველა თავის აზრს გამოთქვამს და ამ კანონში არსებულ ლაფსუსებზე თეატრალური საზოგადოება იმსჯელებს.

ერთ შეკითხვას დავსვამ: ნუთუ, ასე აუცილებელია, რომ სამხატვრო ხელმძღვანელმა ბუღალტერია და ექსელის ფაილი იცოდეს? – არ ვიცი.

ალბათ არიან ასეთი სამხატვრო ხელმძღვანელებიც, მაგრამ მე არ ვფიქრობ, რომ რობერტ სტურუამ, ავთო ვარსიმაშვილმა, ან სხვა ცნობილმა რეჟისორებმა ბუღალტერია აუცილებლად უნდა იცოდნენ. ნებისმიერ შემთხვევაში, როგორი კანონიც უნდა მიიღონ, ქართული თეატრი თავის სათქმელს მაინც იტყვის და როგორც ყოველთვის, სიმართლის სამსახურში იქნება.

კვირის პალიტრა