გურული სამზარეულო – წველისაგან საჭმელების შემზადება-გაკეთება და სამზარეულოს ნივთები

რძე-კვერცი

.

რძე-კვერცხი მზადდება ასე: როცა რძე ადუღდება, შიგ ჩაითქვიფება კვერცხები; უნდა ჩაერთოს მარილი, ქონდარი და ნიორი. როცა კვერცხები მოიხარშება, მზად არის.

ნადუღარა

.

სველს [რძიდგან ყველის ამოღების შემდეგ დარჩენილი წვენი] მივადგამთ ქოთნით ცეცხლზე, ადუღების შემდეგ დავდგამთ ცალკე. რომ გაცივდება, ნადუღი მისით მოიყრის თავს ქოთანში. ქოთნიდგან ჩავასხამთ ნარმის თხელს ტომარაში [პატარა კუშტულიანი ნარმის ტომარა]. დავკიდებთ და დაიწურება და ტომარაში ნადუღარა დარჩება. შემზადდება მარილით და ომბალოთ, დანაყილით, და მზად იქნება. ნადუღარადამ დაწურულს წვენს ჰქვია წურუქა.

.

რძეში გადაზელილი ყველი

.

ყველი დაიჭრება ბრტყლად, კარგია ჩვილი და მარილნაკლები ყველი, და ჩაიწყობა ადუღებულ რძეში. დუღილის დროს ხის კოვზით ზელავენ, როცა ყველი მიხარშება და ზელით გადაგბება, დაურთავენ დანაყილს მარილს, ნიორს და ონჭოს [ონჭო არის ბაღჩის სუნელი] და მზად იქნება.

.

ქაქიე

.

ქაქიე კეთდება სველისაგან. სველში ადუღებამდის გაიძვრის გამერდინებული [სუფთა თვლებიანი საცერი] ჭადის ფქვილი. დუღილის შემდეგ შესქელდება და მზად იქნება.

.

ქაში

.

ქაში მზადდება ასე: წინ-წინ მოიხარშება ბრინჯი ცალკე წყალში, გადაშრება [წყალი გამოეცლება დუღილში] ზედ უნდა დაესხას რძე, მირთვა უნდა ცოტა მარილის და შაქრის, იდუღოს და ქაში მზად იქნება. ხშირად ქაშს ბრინჯის მაგიერ პურის ფქვილს ან პიპკ [ძალიან სუფთად დაფქვილს] ჭადის ფქვილს აურევენ და ხარშავენ. იშვიათ შემთხვევაში კარტოფილის ფქვილსაც ხმარობენ.

სამზარეულოს მოწყობილობა:

.

ძველად ჩვენში ვისაც ცოტა შეძლება ჰქონდა, სამზარეულოს იკეთებდა ცალკე შენობაში, თუ არადა საცხოვრებელი სახლის ბოლოს [უკან] მოადგამდენ ახორს და შიგ სამზარეულო ჰქონდათ მოწყობილი. უღარიბეს მცხოვრებლებს სამზარეულო და საცხოვრებელი სახლი ერთი ჰქონდათ.

.

საჭმელს იქავე ამზადებდენ, სადაც თვითონ ცხოვრობდენ. ეხლაც ბევრია ჩვენში ასეთები. სამზარეულოს მოწყობილობა ძველადაც და ეხლაც არის უბრალო. შიგ კედელზე ერთს კუთხეში იყო მიჭედილი მუზანდარა [შკაფი-კარადა], სადაც ინახებოდა სამზარეულოს ჭურჭლეულობა და მზა საჭმელებიც და წვრილმანი ნივთები.

საჭმელს ამზადებდნენ შუა ცეცხლზე, რომლის პირდაპირ ოჯინჯალაზე ცამოკიდებულია ხის კაკვი ან რკინის ჯაჭვი; საცეცხლურს აქვს კერია [დიდი და მოგრძო ქვა], რომელზედაც იწყობა გრძელი შეშები. ინთება ცეცხლი და მზადდება საჭმელები. სამზარეულოში ინახებოდა და ეხლაც ინახება

.

სამზარეულოს საჭირო ნივთები:

.

ქვის კეცები [სხვადასხვა ზომისა და ასეთივე თიხისა] კელამიდა.

.

გვიმი [ქფილის შესანახი ხის ან თიხის ჭურჭელი].

.

საცრები [სიმინდის და პურის ფქვილის გასაცრელი], მერდინი და უბრალო საცერი.

.

გობები [სხვადასხვა ზომისა და] ბარქაშები [პატარა გობები]. კარდლები [სხვადასხვა ზომისა] კაპჭანა [პატარა კარდალი].

.

ლაფერა [ღომის დასამზადებელი ბრტყელი კოვზი]. ჩოგანი [სუფთა მრგვალი ჯოხი. სიგრძე სამი-მეოთხედი არშინი, სისქე ორი-სამი სანტიმეტრი, ღომის დასაზელი].

.

ფილი [ხისა] ქვიჯა სანაყი ქვით. ქოთნები [თიხის სხვადასხვა ზომისა] კოჭოპი [ პატარა ქოთანი]. კოვზები ხისა [სხვადასხვა ზომის]. სამარილე [მარილის შესანახი ჭურჭელი]. ჩახანა – [თუჯის ქვაბები სხვადასხვა ზომებისა]. ჯამები ხისა და თიხისაც. თუნგები.

.

თიხის ჭურჭლები: ჩაფები, კოკა, დერგები სამჟავებელი, დოქები დიდი და პატარები ლაგინა[პატარა დოქი], ჭარიკა [პატარა კოკა].

.

მენიკი ჩიჩუა, ჩაწერილია ჩოხატაურში 1936 წელს (შინამრეწველობის მასალები (პირველ–ასლები) შეკრებილი ივანე ჯავახიშვილის ხელმძღვანელობით)