შუა საუკუნეების მოდა და ჰიგიენა საქართველოში

რო­გო­რი იყო შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მოდა სა­ქარ­თვე­ლო­ში, რო­გორ უვ­ლიდ­ნენ თავს ქა­ლე­ბი და რო­გორ იცავ­დნენ ჰი­გი­ე­ნას? გვი­ან­დე­ლი და შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ქარ­თუ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი წყა­რო­ე­ბი ამ თე­მებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით სა­ინ­ტე­რე­სო ინ­ფორ­მა­ცი­ას გვაწ­ვდის.

სა­ქარ­თვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ის­ტო­რი­ი­სა და ეთ­ნო­ლო­გი­ე­ბის კო­ლექ­ცი­ე­ბის უფ­რო­სი კუ­რა­ტო­რი გუ­ლი­კო კვან­ტი­ძე აცხადებს, რომ რო­გორც და­ბა­ლი, ისე მა­ღა­ლი სო­ცი­ა­ლუ­რი წრის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის ტან­საც­მლის ფორ­მებს შო­რის გან­სხვა­ვე­ბა არ იყო, სხვა­ო­ბა მხო­ლოდ ქსო­ვი­ლის ხა­რისხსა და ტან­საც­მლის შემ­კუ­ლო­ბა­ში შე­იმ­ჩნე­ო­და.

თუკი XVI-XVIII სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში მა­ღა­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის წარ­მო­მად­გე­ნელ ქა­ლებს სპარ­სუ­ლი, ევ­რო­პუ­ლი ან რუ­სუ­ლი (XIX-XX სს 20-30-იანი წლე­ბი) ძვირ­ფა­სი ქსო­ვი­ლე­ბი­სა­გან ნა­კე­რი კა­ბე­ბი ეც­ვათ და ჩიხ­ტი-კოპს

ძვირ­ფას­თვლი­ა­ნი შუბ­ლის ქინ­ძის­თა­ვით ილა­მა­ზებ­დნენ, ამა­ვე დროს გლე­ხის ქალი ში­ნაქ­სო­ვი ან უბ­რა­ლო, ფაბ­რი­კუ­ლი ბამ­ბის ქსო­ვი­ლი­სა­გან შე­კე­რილ კა­ბას ატა­რებ­და, მის ჩიხ­ტი-კოპს კი კა­ლის­თა­ვი­ა­ნი შუბ­ლის ქინ­ძის­თა­ვი ამ­შვე­ნებ­და.

XVI-XVIII სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში ორი­ვეს კაბა ყელ­თან ერთ ღილ­ზე შეკ­რულ, ჰო­რი­ზონ­ტა­ლურჭ­რი­ლი­ან გუ­ლის­პი­რი­ა­ნი იყო, ხოლო XVIII სა­უ­კუ­ნის ბო­ლო­დან ორი­ვე მათ­გა­ნი იმო­სე­ბო­და ჯერ გუ­ჯას­ტი­ა­ნი, ხოლო შემ­დეგ სარ­ტყელ-გუ­ლის­პი­რი­ა­ნი კა­ბით.

“ვერ ვი­ტყვით, რომ ქარ­თვე­ლი ქა­ლის ჩაც­მის სტი­ლი ერ­თფე­რო­ვა­ნი იყო. გვი­ან­დე­ლი შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის წე­რი­ლო­ბი­თი წყა­რო­ე­ბი­სა და დო­კუ­მენ­ტუ­რი, თუ ვი­ზუ­ა­ლუ­რი მა­სა­ლის სა­ფუძ­ველ­ზე, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ რო­გორც ქა­ლებს, ასე­ვე მა­მა­კა­ცებს ჰქონ­დათ არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი და მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი სე­ზო­ნუ­რი სა­მო­სი, ისე­თი, რო­გო­რიც იყო ქა­თი­ბი, ტო­ლო­მა, ქუ­ლა­ჯა, გარე სა­მო­სად სახ­მა­რი ახა­ლუ­ხი და სხვ.

გარ­და ამი­სა, ქალ­ბა­ტო­ნი ორ ან სამ კა­ბას ამ­შვე­ნებ­და სხვა­დას­ხვა ფე­რი­სა და შემ­კუ­ლო­ბის მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი სარ­ტყლით, გუ­ლის­პი­რი­თა და ყურ­თმა­ჯე­ბით, ასე­ვე თავ­საკ­რა­ვე­ბი­თა და სადა თუ და­ბას­მუ­ლი ლე­ჩაქ-ბაღ­და­დე­ბით. XIX სა­უ­კუ­ნის და­სა­წყი­სი­დან, ეტა­პობ­რი­ვად, ჯერ ნელი, ხოლო შემ­დეგ წლებ­ში ინ­ტენ­სი­უ­რი ტემ­პით და­ი­წყო ეროვ­ნუ­ლი სა­მო­სის ევ­რო­პუ­ლით ჩა­ნაც­ვლე­ბა.

მო­დის ასე­თი ცვლი­ლე­ბა იმ პე­რი­ო­დის ქარ­თუ­ლი პრე­სის მი­ხედ­ვით, ფეხ­საც­მლი­დან გახ­და შე­სამ­ჩნე­ვი, ქა­ლებ­მა ტრა­დი­ცი­უ­ლი ქოში, წაღა და მა­შია ე.წ. ბაშ­მა­კე­ბით ჩა­ა­ნაც­ვლეს, რის შემ­დე­გაც შე­მო­ვი­და ხა­ბარ­დი­ა­ნი და პრინ­ცე­სა კა­ბე­ბი, რის მოხ­მა­რე­ბა­საც ბუ­ნებ­რი­ვია კორ­სე­ტე­ბის ტა­რე­ბაც მოჰ­ყვა.

ეროვ­ნულ სა­მოსს უცხო­უ­რი ანაც­ვა­ლებს, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი პო­პუ­ლა­რო­ბით კი ფრან­გუ­ლი ტა­ნი­სა­მო­სი სარ­გებ­ლობ­და. გარ­და იმი­სა, რომ ევ­რო­პი­დან მზა ტან­საც­მე­ლი ჩა­მოჰ­ქონ­დათ, ქა­ლე­ბის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, კა­ცე­ბი მო­დის ტენ­დენ­ცი­ებს სწრა­ფად ვერ მიყ­ვე­ბოდ­ნენ, თუმ­ცა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჩო­ხა­ში შემ­კუ­ლი ქარ­თვე­ლი მა­მა­კა­ცე­ბი ფრა­კებ­ზე გა­და­ვიდ­ნენ”, – ამ­ბობს გუ­ლი­კო კვან­ტი­ძე.

რაც შე­ე­ხე­ბა ჰი­გი­ე­ნი­სა და თა­ვის მოვ­ლის სა­კი­თხებს, გუ­ლი­კო კვან­ტი­ძის გან­მარ­ტე­ბით, აბა­ნოს ინ­სტი­ტუ­ტი ქარ­თველ­თა ყო­ფა­ში თა­ვი­დან­ვე არ­სე­ბობ­და.

„სა­ვა­რა­უ­დოდ, გვი­ა­ნან­ტი­კუ­რი დრო­ის რო­მა­უ­ლი აბა­ნო­ე­ბის მომ­ხმა­რე­ბე­ლი, მხო­ლოდ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის და­წი­ნა­უ­რე­ბუ­ლი ფე­ნის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი უნდა ყო­ფი­ლიყ­ვნენ. ვი­ნა­ი­დან, ამ პე­რი­ოდ­ში სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის აბა­ნო­ე­ბი არა­ა­და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი. ფე­ო­და­ლურ სა­ქარ­თვე­ლო­ში, აბა­ნო ერ­თობ პო­პუ­ლა­რუ­ლი ად­გილ­სამ­ყო­ფე­ლი ყო­ფი­ლა.

მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ თბი­ლი­სის მრა­ვალ­რი­ცხო­ვა­ნი აბა­ნო­ე­ბი სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის იყო. გარ­კვე­უ­ლი შე­ზღუდ­ვე­ბი მა­ინც შე­ი­ნიშ­ნე­ბო­და. აბა­ნო­თა დიდი ნა­წი­ლი მუს­ლი­მან­თათ­ვის ყო­ფი­ლა გან­კუთ­ვნი­ლი. იქ თურ­მე „ურ­წმუ­ნო“ ქარ­თვე­ლე­ბი, სომ­ხე­ბი და იუ­დე­ვე­ლე­ბი ვერ შე­ვი­დოდ­ნენ, რათა არ შე­ე­ვიწ­რო­ე­ბი­ნა „ურ­წმუ­ნოს“ მუს­ლი­მი“, – აღ­ნიშ­ნავს გუ­ლი­კო კვან­ტი­ძე.

რო­გორც ეთ­ნო­ლო­გი გან­მარ­ტავს, გვი­ან­დელ შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის აბა­ნო­ში სულ სხვა სუ­რა­თი იშ­ლე­ბა, აბა­ნო­ში თბი­ლი­სე­ლი ქა­ლე­ბი თით­ქმის მთელ დღეს ატა­რებ­დნენ იქ და ფინ­ჯან ჩა­ის­თან, ათას­გვარ ჭორ­სა და სი­მარ­თლეს უზი­ა­რებ­დნენ ერ­თმა­ნეთს. სა­მო­ვა­რი კი მუ­დამ ცხე­ლი იყო, რო­მე­ლიც აბა­ნოს ტანთგა­სახ­დელ დე­რე­ფან­ში იყო გან­თავ­სე­ბუ­ლი.

ქა­ლე­ბის­თვის აბა­ნო სი­ლა­მა­ზის სა­ლო­ნიც იყო, სა­დაც ქა­ლე­ბი ინით თმას იღე­ბავ­დნენ და თავს ათას­ნა­ი­რად იკოხ­ტა­ვებ­დნენ.

„აბა­ნო­ში სახ­მარ ნივ­თებს გა­სა­თხო­ვარ ქალ­საც კი ატან­დნენ მზი­თევ­ში. ამ ნივ­თე­ბის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა და ხა­რის­ხი ოჯა­ხის მა­ტე­რი­ა­ლურ შეძ­ლე­ბა­ზე იყო და­მო­კი­დე­ბუ­ლი,“ – აღ­ნიშ­ნავს გუ­ლი­კო კვან­ტი­ძე.

სა­ა­ბა­ნოე ნივ­თე­ბი­დან ზო­გი­ერ­თი “გა­სახ­დელ” ოთახ­ში გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და, ზო­გიც „სა­ბა­ნაო“ ოთახ­ში. რო­გო­რი­ცაა ზი­რან­და­ზი – ფეხ­ქვეშ და­სა­გე­ბი ხა­ლი­ჩა, სუ­ზა­ნი – ტახ­ტზე ან მა­გი­და­ზე გა­და­სა­ფა­რე­ბე­ლი ქსო­ვი­ლი, ინის სალ­ბო­ბი ჯამ­თასე­ბი, ხა­ლი­ჩა, ქეჩა და ბოხ­ჩა „გა­სახ­დელ“ ოთახ­ში გა­მო­სა­დე­გი ნივ­თე­ბი.

ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ის­ტო­რი­ი­სა და ეთ­ნო­ლო­გი­ე­ბის კო­ლექ­ცი­ე­ბის უფ­რო­სის თქმით, ჰი­გი­ე­ნის და­სა­ცა­ვად ქა­ლე­ბი ისეთ ნივ­თებს იყე­ნებ­დნენ, რო­გო­რი­ცაა სა­ა­ბა­ნო­ე­ხის ქო­შე­ბი, ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­ში, აღ­მო­სავ­ლურ ნა­კე­თო­ბა­თა ფონდში და­ცუ­ლი, ინის სა­ზე­ლი სპარ­სუ­ლი, ასე­ვე ვერ­ცხლში ჩას­მუ­ლი ქუს­ლის სა­ხე­ხი ქვე­ბი, წარ­ბის სა­კო­რექ­ციო პინ­ცე­ტი, ინის გა­სახ­სნე­ლი თასე­ბი, სხვა­დას­ხვა ხა­რის­ხი­სა და ფე­რის ბოხ­ჩე­ბი, სუ­ზა­ნე­ბი, ქი­სე­ბი და სხვა.

ambebi.ge

გააზიარეთ და მოიწონეთ სტატია:

მსგავსი სტატიები:

რას წერდა გაზეთი “ლენინის დროშა” ოზურგეთის თეატრზე ერთი ნაბიჯი სიკვდილამდე- ცნობილების იშვიათი, უკანასკნელი ფოტოსურათები ქვეყანა, რომელიც არ არსებობდა: ყველაზე მასშტაბური ტყუილი ისტორიაში 10 ქვეყანა, რომლის რეალური სახელი საყოველთაოდ მიღებული სახელისგან განსხვავდება ექვთიმე თაყაიშვილის დღიური 25 ადგილი, რომელიც უნდა ნახო, სანამ სამუდამოდ გაქრება ვინ იყო ბენია ჩხიკვიშვილის მეუღლე და რა მოხდა მათ სახლში ესერების სტუმრობის დროს “გურულები ნებისმიერ მეტეოროლოგიურ მოვლენაში რაღაც ნიშანს ხედავენ”