ელიტური კორუფცია, უსამართლო სასამართლო და პოლიტპატიმრები | გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტის კრიტიკული ანგარიში

კიდევ ერთი კრიტიკული დასკვნა საქართველოზე. გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტმა ანგარიში გამოაქვეყნა, სადაც საუბარი საქართველოში კორუფციის მაღალ მაჩვენებელზე, სახელმწიფო ინსტიტუტების არაჯეროვან ფუნქციონირებასა და ქვეყანაში სამართლიანი სასამართლო სისტემის არარსებობაზეა.

ანგარიშში ნათქვამია, რომ ქვეყანაში ელიტური კორუფციაა, რომელიც თითქმის ყველა შემთხვევაში დაუსჯელი რჩება. ისეთი ინსტიტუტები კი, როგორიცაა სახალხო დამცველი და სახელმწიფო ინსპექტორი – სახელმწიფოს მხრიდან ზეწოლის ქვეშაა.

ანგარიშში ნახსენებია პოლიტიკური პატიმრებიც – მათ შორის მესამე პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი. გაეროს კომიტეტი შეშფოთებას გამოთქვამს ქვეყანაში სამართალდამცავი ორგანოების მხრიდან გადამეტებული ძალის გამოყენებისა და მშვიდობიანი შეკრებების დარბევის ფაქტებთან დაკავშირებით.

გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტის ანგარიში

სახალხო დამცველი

კომიტეტი კვლავ შეშფოთებულია საჯარო და კერძო აქტორების მიერ სახალხო დამცველის რეკომენდაციების შესრულების დაბალი მაჩვენებლით. სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს სახალხო დამცველის რეკომენდაციების შესრულება როგორც საჯარო, ისე კერძო აქტორების მიერ. მან ასევე უნდა გააგრძელოს სახალხო დამცველის აპარატის უზრუნველყოფა საკმარისი ადამიანური და ფინანსური რესურსებით მისი მანდატის ეფექტურად და დამოუკიდებლად განსახორციელებლად, ადამიანის უფლებათა ხელშეწყობისა და დაცვის ეროვნული ინსტიტუტების სტატუსთან დაკავშირებული პრინციპების დაცვით.

კორუფცია

კომიტეტი მხედველობაში იღებს ინფორმაციას საჯარო სამსახურში ინტერესთა კონფლიქტისა და კორუფციის შესახებ 2015 წლის კანონის მიღებისა და ანტიკორუფციული საბჭოს შექმნის შესახებ, თუმცა კვლავ შეშფოთებულია ცნობებით დაუსჯელი კორუფციისა და მექრთამეობის შესახებ. კომიტეტი განსაკუთრებით შეშფოთებულია იმით, რომ არ ხდება კორუფციის ყველა შემთხვევის, მათ შორის მაღალი თანამდებობის პირებთან დაკავშირებული საქმეების დაუყონებლივ და ეფექტურად გამოძიება და დამნაშავეების დევნა, რისი მიზეზიც, როგორც ჩანს, სამართალდამცავი ორგანოებისა და სასამართლოს წარმომადგენლებს შორის არასაკმარისი დამოუკიდებლობაა. კომიტეტი ასევე შეშფოთებით აღნიშნავს მამხილებელთა შესახებ კანონების სუსტ ხასიათს და ბრალდებებს ქონებრივი დეკლარაციის მონიტორინგის სისტემის არაეფექტურობის შესახებ, მიწის პრივატიზაციის პროცესში გამჭვირვალობისა და კორუფციის ნაკლებობას, როგორიცაა სოფელ თელეთის შემთხვევა და სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს არაეფექტური ზედამხედველობა.

სახელმწიფო ინსპექტორი

კომიტეტი შეშფოთებულია სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურის  გაუქმებით, რაც დაჩქარებული წესით და ყოველგვარი კონსულტაციის გარეშე მოხდა და ადამიანის უფლებათა დაცვის სხვა დამოუკიდებელ ინსტიტუტებზე უარყოფითი გავლენა იქონია. კომიტეტი კვლავ შეშფოთებულია სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლის ხშირი გამოყენებით (სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება) ნაცვლად 144-ე მუხლისა (წამება და არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა), სამართალდამცავი ორგანოების მიერ არასათანადო მოპყრობის ან წამების ბრალდებების გამოძიებისას. კომიტეტი ასევე შეშფოთებულია ხელისუფლების მიერ 2017 წელს სახელმწიფო უშიშროების თანამშრომლების მიერ ცეცხლსასროლი იარაღით მოკლული თემირლან მაჩალიკაშვილის გარდაცვალების გარემოებების არაეფექტური გამოძიების გამო.

მოსმენები და პირად ცხოვრებაში ჩარევა

კომიტეტი შეშფოთებულია იმის გამო, რომ არ არსებობს საკმარისი გარანტიები პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებებაში ჩარევის წინააღმდეგ, რაც თვალთვალისა და პერსონალურ მონაცემებზე თვითნებური წვდომის სახით ხდება. განსაკუთრებით შემაშფოთებელია ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ოპერატიულ ტექნიკურ სააგენტოს, რომელიც ახორციელებს ელექტრონულ მეთვალყურეობას, მინიჭებული აქვს როგორც მარეგულირებელი, ასევე მონიტორინგის უფლებამოსილებები და არ გააჩნია საკმარისი დამოუკიდებლობა სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურისგან და რომ სააგენტოს საქმიანობაზე ზედამხედველობის არსებული მექანიზმი არაეფექტურია. კომიტეტი მხედველობაში იღებს პრეზიდენტის მიერ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში შემოთავაზებულ ცვლილებაზე ვეტოს დადებას, თუმცა სინანულს გამოხატავს ფარული საგამოძიებო მოქმედებების ფარგლების და ხანგრძლივობის გაფართოების საკანონმდებლო მცდელობის გამო, რამაც შეიძლება სერიოზულად დაარღვიოს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება (მუხლი 17).

შეკრების თავისუფლება და ძალის გამოყენება დემონსტრანტების წინააღმდეგ

კომიტეტი ღრმად არის შეშფოთებული სამართალდამცავი ორგანოების მიერ გადამეტებული ძალის გამოყენებით აქციის მონაწილეების, აქტივისტებისა და ჟურნალისტების მიმართ, მშვიდობიანი შეკრებების დარბევისას, მათ შორის 2019 წლის ივნისსა და ნოემბერში თბილისში, და ამგვარი ძალადობის გამოძიების გაჭიანურებით და დამნაშავეების პასუხისგებაში არმიცემით. კომიტეტი ასევე შეშფოთებულია 2021 წლის 5 და 6 ივლისის ინციდენტებით, როდესაც რადიკალური ჯგუფების წევრები თავს დაესხნენ სექსუალურ უმცირესობებს, უფლებადამცველებსა და ჟურნალისტებს, რამაც გამოიწვია ღირსების მარშის ჩაშლა.

მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობა და სამართლიანი სასამართლო

განხორციელებული სასამართლო რეფორმების მიუხედავად, კომიტეტი კვლავ შეშფოთებულია სასამართლო სისტემაში დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის მუდმივი ნაკლებობით. ის განსაკუთრებით შეშფოთებულია არასაკმარისი გამჭვირვალობით მოსამართლეების, მათ შორის უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების, შერჩევისა და დანიშვნის პროცედურებში, ასევე იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს შიგნით უფლებამოსილების კონცენტრაციის გამო, მათ შორის მოსამართლეთა წარდგენისა და მათთვის სადისციპლინო სასჯელების დაწესების უფლებამოსილებით. კომიტეტი ასევე შეშფოთებულია, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო არის ორგანო, რომელიც ირჩევს და ათავისუფლებს დამოუკიდებელ ინსპექტორს, რამაც შეიძლება შეარყიოს ინსპექტორის დამოუკიდებლობა. ის ასევე შეშფოთებულია პოლიტიკურად მოტივირებული დაპატიმრებებისა და სასამართლო პროცესების შესახებ, მათ შორის ოპოზიციური პარტიის ლიდერის, ნიკა მელიასა და საქართველო-აზერბაიჯანის დელიმიტაცია-დემარკაციის სახელმწიფო კომისიის ყოფილი წევრების საქმეებით. კომიტეტი ასევე შეშფოთებით აღნიშნავს ბრალდებებს ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილისთვის სამართლიანი სასამართლოს გარანტიების არარსებობის შესახებ (მუხლი 14).