რას ნიშნავს სიტყვა „გურია“ –   ნიკო მარისეული განმარტება

„გურია“-  „მზის-შვილი“ სიტყვა „გურია“-ს   ნიკო მარისეული განმარტება

გურიის მხარის დასახლება – გურია (Guria), იყოფა შემდეგ ნაწილებად – გურ+ი+ა  (Gur-i+a); როგორც დაბოლავება – ია (ia), ისე საწყისი ელემენტი – გურ (Gur) მეგრულ-ლაზური წარმომავლობისაა, რაც საერთო მასალებზე დაყრდნობით დამტკიცებულია ნ. ი. მარის მიერ. რომელმაც დაადგინა რომ „გურ“ (Gur) (Gar→Qar-ϑu-el) ადრე ნიშნავდა „ცას“ „მზეს“, ხოლო – „ია“ (ia) „შვილი“. მარი წერს „ქართულში, დაბოლავებათა შორის შეკვეცილი ან მოფერებითია –  ი+ა (i+a) უკვე განმარტებულ ისტორიაში, ამასთანავე დაბოლავება – ია (i+a) ქართულში შემოტანილია შიშინა ენების ჯგუფიდან მეგრულიდან და ჭანურიდან“. ამ დაბოლავებას აქვს მისი ორეული უ+ა (u+a), რომელიც ნიშნავს „ვაჟიშვილს“. სიტყვა გურია-ს შიშინა წარმომავლობასთან დაკავშირებით ნ. ი. მარი არაერთჯერ უთითებდა.

პირველი ელემენტის „გურ“ (gur), სპირანტული გახმოვანებით „გერ“ (ger), გვხვდება მეგრელების მიერ თავიანთი ქვეყნის დასახელებაში – E-ger → Е-gr-i-si (← E-geri+si), თანამედროვე „სა-მარ-გალ-ო“ (sa-mar-gal-o) – სამეგრელო, მ+ა-რ-გალ-ი (m+a-r-gal-i) – მეგრელი, (← *m+a-ga/er-al);

სისინა გახმოვანებით – გარ (gar) (o ⟷ u|| a,g → q) იძლევა ქართველების თვითსახელს „ქარ-თუ-ელ“ (Qar-ϑu-el); ამ სახით ნათელია, რომ სიტყვა გურ-ი+ა (Gur-i+a) ლაზურ-მეგრული წარმოშობისაა და ამ შემთხვევაში მე არ მჭირდება მივუთითო ამ სიტყვის უფრო შორეული კავშირი სხვა ქვეყნების და ხალხების დასახელებებთან, რადგანაც ეს უკვე დაამტკიცა თვით ენის შესახებ ახალი სწავლების ფუძემდებელმა ნ. ი. მარმა.

ჯერ კიდევ არ იყო გამომუშავებული ენის პალეონთოლოგიური ანალიზი, როცა ნ. ი. მარმა სიტყვა „გურ-ი+ა“ (Gur-i+a) „გურ“ (Gur) შეუპირისპირა „სა-მ+ე-გ ⎾ე ⏋რ-ელ“-ოს (sa-m+e-g⎾e⏋r-el-o); „ფუძე“ გურ (Gur), აღდგენილ ფორმაში გვერ (gver): შემდეგი გზით – ve ︸ o ⟷ u, მას მიაჩნდა ნაირსახეობად გურ (gur), ამ მოსაზრებას იზიარებდა ი. ყიფშიძე და ი. ა. ჯავახიშვილი.

დასახლება „გურია“-ს აქვს რამდენიმე პარალელი გურიაში, მაგალითად გურიანთა (Gurianϑa) სოფელი ხვარბეთის ჩრდილოეთით, გურის-ტბა (Guris-Tba) დაბლაციხეში, მდინარე სუფსის შეგუბება.

ბოლოს შესაძლებელია აღვნიშნოთ, რომ ნ. ი. მარი არამარტო დასახელება „გურია“-ს უკავშირებდა სამეგრელოს, არამედ თავად გურიის მოსახლეობასაც. ის ამბობდა: „უნდა გაგაფრთხილოთ, რომ გურია წარმოადგენს ამოჭრილ ნაჭერს ტერიტორიიდან, რომელიც დასახლებულია მეგრელებით და ჭანებით ანუ შიშინა ენების ჯგუფის მქონე ხალხებით“.

ნაწყვეტი ნაშრომიდან –  „ЛАЗСКИЙ И МЕГРЕЛЬСКИЙ СЛОИ В ГУРИЙСКОМ“  И. В. Мегрелидзе   1938

მოამზადა კახა ჩავლეშვილმა

გააზიარეთ და მოიწონეთ სტატია:

მსგავსი სტატიები