ქართველები, რომლებიც მე-20 საუკუნის დასაწყისში აშშ-ში მილიონერები გახდნენ

მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო გი­ორ­გი მა­ჩაბ­ლის შეკ­ვე­თა: სუ­ნა­მო “სა­ქარ­თვე­ლოს დე­დოფ­ლის” ფლა­კო­ნი და მი­ნის გამ­ძლე კა­ბი­ნა ავი­ა­კონ­სტრუქ­ტორ ალექ­სან­დრე ქარ­თვე­ლიშ­ვი­ლის ახა­ლი მო­დე­ლი­სათ­ვის. კომ­პა­ნი­ის სა­ქო­ნელბ­რუნ­ვამ 15.000.000 დო­ლარს მი­აღ­წია, შე­მო­სა­ვალ­მა – 4 მი­ლი­ონს. გრი­გოლს სურ­და თბი­ლის­ში, ქუ­თა­ის­ში ან ბორ­ჯომ­ში მი­ნის დიდი ქარ­ხნის აშე­ნე­ბა. უა­რის შემ­დეგ, გა­და­წყვი­ტა რა­ჭა­ში თა­ვის სო­ფელ თხმორს დახ­მა­რე­ბო­და. 1925 და 1928 წლებ­ში ორ­ჯერ ეწ­ვია სა­ქარ­თვე­ლოს. ბევ­რი რამ გა­უ­კე­თა თა­ვის სო­ფელს, გა­ჭირ­ვე­ბულ ოჯა­ხებს. ამ დროს გა­ი­გო, რომ და­პა­ტიმ­რე­ბას უპი­რებ­დნენ და სას­წრა­ფოდ გა­ემ­გზავ­რა ქვეყ­ნი­დან.

1930-იანი წლე­ბის კრი­ზი­სის “დიდი დეპ­რე­სი­ის” დროს, კო­ბის წარ­მო­ე­ბაც გა­კოტ­რდა, მაგ­რამ გრი­გო­ლი გა­ჭირ­ვე­ბულ ქარ­თვე­ლებს მა­ინც ეხ­მა­რე­ბო­და ამე­რი­კა­ში, ევ­რო­პა­სა თუ სა­ქარ­თვე­ლო­ში. როცა 1941 წელს აშშ II მსოფ­ლიო ომში ჩა­ე­ბა, გრი­გოლ­მა სა­ო­მა­რი შეკ­ვე­თე­ბი­სათ­ვის წარ­მო­ე­ბის აღ­სად­გე­ნად მთავ­რო­ბის­გან ლი­ცენ­ზია და 2 მი­ლი­ო­ნი დო­ლა­რი მი­ი­ღო. მოკ­ლე ხან­ში აა­წყო მი­ნის წარ­მო­ე­ბა როდ-აი­ლენ­დის შტა­ტის ქ. პა­ტა­კეტ­ში. უშ­ვებ­და პრო­დუქ­ცი­ას სა­ა­ვად­მყო­ფო­ე­ბის, სა­ვე­ლე ჰოს­პი­ტა­ლე­ბის, ქი­მი­უ­რი, სა­მე­დი­ცი­ნო ლა­ბო­რა­ტო­რი­ე­ბი­სათ­ვის. The Coby Glass Product Company კვლავ მძლავრ წარ­მო­ე­ბად იქცა. ნა­წარ­მი მი­ე­წო­დე­ბო­და კა­ნა­დას და მო­კავ­ში­რე­ებ­საც.

ომის შემ­დეგ ნამ­დვი­ლი სან­თლე­ბის ნაც­ვლად, შექ­მნა ქი­მი­უ­რი სი­თხით სავ­სე ნაძ­ვის ხის ელექტრო­სან­თლე­ბი, რომ­ლებ­შიც ფე­რა­დი ბუშ­ტე­ბი მოძ­რა­ობ­დნენ. შემ­დეგ სან­თლებს მი­ნი­სა­გან ამ­ზა­დებ­და. მა­ნამ­დე არ­სე­ბუ­ლი რბი­ლი სა­თა­მა­შო­ე­ბის ნაც­ვლად ფე­რა­დი მი­ნი­სა­გან და­ამ­ზა­და სხვა­დას­ხვა ფორ­მის სა­თა­მა­შო­ე­ბი. ქარ­თუ­ლი დრო­შის­ფერ ყუ­თებ­ში ჩა­ლა­გე­ბუ­ლებს ეწე­რა “მი­ნის სა­შო­ბაო ხის ორ­ნა­მენ­ტე­ბი, კობი – ეს შო­ბაა”. ფრან­გუ­ლი წარ­წე­რით “ორ­ნა­მენ­ტე­ბი” კა­ნა­და­შიც გა­დი­ო­და.

გრი­გოლ კო­ბა­ხი­ძე დიდი ქველ­მოქ­მე­დიც იყო. ჰყავ­და სტი­პენ­დი­ან­ტე­ბი, მათ შო­რის რე­ჟი­სო­რი ვასო ყუ­ში­ტაშ­ვი­ლი. ბევ­რს და­ეხ­მა­რა დიდი კრი­ზი­სის დროს. ომის შემ­დეგ ფუ­ლით, ტან­საც­მლით, წამ­ლე­ბით, პირ­ვე­ლი მოხ­მა­რე­ბის ნივ­თე­ბით ეხ­მა­რე­ბო­და ევ­რო­პა­სა და დან­გრე­ულ გერ­მა­ნი­ა­ში მცხოვ­რებ ქარ­თვე­ლებს. აფი­ნან­სებ­და მათ ამე­რი­კა­ში ჩა­იყ­ვა­ნას.

გრი­გოლს შვი­ლი არ ჰყავ­და. რეპ­რე­სი­ე­ბის გამო სსრკ-ში ნა­თე­სა­ვებ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა შე­წყვი­ტა. ორ ქარ­ხა­ნას ცო­ლის დახ­მა­რე­ბით უძღვე­ბო­და. ევ­რო­პა­ში მი­ნის წარ­მო­ე­ბის მცოდ­ნე ქარ­თვე­ლე­ბიც ვერ მო­ძებ­ნა. მისი საქ­მის გამ­გრძე­ლებ­ლე­ბი კომ­პა­ნი­ო­ნე­ბი, იტა­ლი­ე­ლი ძმე­ბი – ჯიმ და ჯული პაგ­ლი­სე­ბი გახ­დნენ. 1967 წელს გრი­გოლ კო­ბა­ხი­ძე გარ­და­იც­ვა­ლა. პაგ­ლი­სებს სა­ხე­ლი არ შე­უც­ვლი­ათ წარ­მო­ე­ბი­სათ­ვის. 1980-იან წლებ­ში მათ კე­დელ­ზე ეკი­დათ ქარ­ხნი­სა და წარ­მო­ე­ბის დამ­ფუძ­ნებ­ლის, ქარ­თვე­ლი მრეწ­ვე­ლის გრი­გოლ კო­ბა­ხი­ძის ფოტო, მის მიერ შექ­მნი­ლი ორი­გი­ნა­ლუ­რი ნაძ­ვის ხის სა­თა­მა­შო­ე­ბი კი დღემ­დე იყი­დე­ბა ინ­ტერ­ნეტ-მა­ღა­ზი­ებ­ში.

ამე­რი­კუ­ლი პარ­ფი­უ­მე­რუ­ლი ფირ­მა Prince Matchabelli-ს და­მა­არ­სე­ბე­ლი გი­ორ­გი მა­ჩა­ბე­ლი იყო პო­ლი­ტი­კუ­რი და სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე, შექ­სპი­რის მთარ­გმნე­ლის, ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის უფ­რო­სი ძმის, ვა­სი­ლის ვაჟი, სა­ქარ­თვე­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბი­სათ­ვის მებ­რძო­ლი, 1914 წელს ჟე­ნე­ვა­ში შექ­მნი­ლი “სა­ქარ­თვე­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის კო­მი­ტე­ტის” აქ­ტი­უ­რი წევ­რი, გერ­მა­ნუ­ლი წყალ­ქვე­შა ნა­ვე­ბით ია­რა­ღის შე­მო­ტა­ნის ინი­ცი­ა­ტო­რი, და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის წლებ­ში კი – იტა­ლი­ა­ში სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ელ­ჩოს პირ­ვე­ლი მდი­ვა­ნი.